Bệnh thần kinh

29/08/2023

Hiểu về bệnh Sa sút Trí tuệ (Dementia): Nguyên nhân, Triệu chứng, Chẩn đoán và Phương pháp Điều trị

Bệnh Sa sút Trí tuệ đã và đang gieo rắc những nỗi lo sâu thẳm vào tâm trí của hàng triệu người trên khắp thế giới. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào hiểu biết về bệnh Sa sút Trí tuệ, cùng tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng, các phương pháp chẩn đoán hiện đang được sử dụng và những nỗ lực đang được đặt ra trong việc tìm kiếm phương pháp điều trị cũng như hỗ trợ cho những người mang trên mình gánh nặng của bệnh này.

 

bệnh sa sút trí tuệ là gì

Hiểu về bệnh Sa sút Trí tuệ (Dementia)

Bệnh sa sút trí tuệ (Dementia) là gì?

Bệnh sa sút trí tuệ, hay còn gọi là dementia, là một tình trạng liên quan đến suy giảm toàn diện về khả năng tư duy, trí tuệ, giao tiếp và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày. Đây là một vấn đề sức khỏe quan trọng, đặc biệt khi dân số đang già hóa và ngày càng nhiều người cao tuổi trở thành một phần quan trọng của xã hội.

 

>>> Có thể bạn quan tâm: Bệnh Alzheimer là gì? Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Chuẩn Đoán và Phương Pháp Điều Trị

Nguyên nhân gây bệnh sa sút trí tuệ

Bệnh sa sút trí tuệ không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh mà còn tác động mạnh mẽ đến gia đình và cộng đồng. Trong việc tìm hiểu về bệnh này, việc hiểu rõ về nguyên nhân gây bệnh sa sút trí tuệ đóng vai trò quan trọng để phòng ngừa và tìm ra những cách thức hỗ trợ tốt hơn cho những người có nguy cơ mắc phải.

- Tắc nghẽn mạch máu và suy giảm dòng máu đến não: Một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh sa sút trí tuệ là liên quan đến tắc nghẽn và hạn chế dòng máu đến não. Điều này có thể xảy ra do tích tụ dần các mảng bám, gọi là plaques, trên các thành mạch máu não. Các plaques này gây trở ngại cho dòng máu cung cấp dưỡng chất và oxy đến các khu vực não, gây ra tổn thương và mất chức năng.

- Sự tích tụ protein trong não: Một yếu tố quan trọng khác liên quan đến bệnh sa sút trí tuệ là sự tích tụ các protein không cần thiết trong não. Hai loại protein chủ yếu liên quan đến bệnh này là beta-amyloid và tau. Sự tích tụ quá mức của beta-amyloid tạo ra các plaques nêu trên, trong khi sự tích tụ của protein tau tạo ra các sợi mắc kẹt gọi là tangles trong các tế bào não, gây rối loạn quá trình truyền tải thông tin trong não.

- Viêm nhiễm và stress oxi hóa: Các tình trạng viêm nhiễm và stress oxi hóa (tình trạng mất cân bằng giữa sự tạo ra các gốc tự do và khả năng loại bỏ chúng) cũng được xem xét là các yếu tố góp phần vào sự phát triển của bệnh sa sút trí tuệ. Các tác nhân viêm nhiễm và gốc tự do có thể gây tổn thương các tế bào não và tác động tiêu cực đến sự hoạt động của chúng.

- Yếu tố di truyền và môi trường: Mặc dù bệnh sa sút trí tuệ không phụ thuộc hoàn toàn vào yếu tố di truyền, nhưng một số biến thể gen có thể tăng khả năng mắc bệnh. Ngoài ra, môi trường cũng có thể ảnh hưởng đến nguy cơ phát triển bệnh, bao gồm chế độ ăn uống không lành mạnh, thiếu hoạt động thể chất, và không đảm bảo một giấc ngủ đủ.

 

sa sút trí tuệ do thoái hoá

 

- Chứng sa sút trí tuệ tiến triển do nguyên nhân thoái hoá:

  • Bệnh Alzheimer: Bệnh Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất của chứng sa sút trí tuệ. Trong bệnh này, các mảng beta-amyloid - những tập hợp protein không cần thiết - hình thành trong não và gây tổn thương tế bào thần kinh. Các mảng này cản trở quá trình truyền tải thông tin và gây hại cho các tế bào trong não.
  • Sa sút trí tuệ mạch máu: Bệnh này là loại sa sút trí tuệ thứ hai phổ biến, chủ yếu do vấn đề về mạch máu cung cấp máu cho não. Tắc nghẽn và tổn thương các mạch máu có thể gây ra đột quỵ hoặc làm hỏng các tế bào não, dẫn đến sự giảm chất lượng và khả năng hoạt động của não.
  • Sa sút trí tuệ thể Lewy: Loại sa sút trí tuệ này xuất phát từ sự hình thành các protein bất thường trong não, gọi là quả bóng Lewy. Triệu chứng của loại bệnh này bao gồm mộng du, ảo giác, khó khăn về tập trung và chú ý, cũng như các vấn đề về cử động và tình trạng run và cứng đơ.
  • Sa sút trí tuệ vùng trán: Đây là một nhóm bệnh đặc trưng, phát triển do sự thoái hóa các tế bào thần kinh trong vùng trán và thái dương. Bệnh này ảnh hưởng đến khả năng quản lý hành vi, tâm trạng, suy nghĩ, ngôn ngữ và cử động.
  • Sa sút trí tuệ hỗn hợp: Nhiều trường hợp bệnh sa sút trí tuệ không chỉ xuất phát từ một nguyên nhân duy nhất mà còn liên quan đến nhiều yếu tố, chẳng hạn như sự kết hợp của bệnh Alzheimer và sa sút trí tuệ mạch máu.
  • Bệnh Huntington: Bệnh này là kết quả của đột biến gen, gây tổn thương tế bào thần kinh. Triệu chứng thường xuất hiện khi người mắc bệnh cận kề độ tuổi 30 - 40, và dẫn đến sự suy giảm nghiêm trọng về khả năng tư duy.
  • Chấn thương sọ não (TBI): Chấn thương đầu lặp đi lặp lại có thể gây ra sa sút trí tuệ, với những triệu chứng như trầm cảm, kích động, mất trí nhớ và suy giảm khả năng nói.
  • Dịch bệnh Creutzfeldt-Jakob: Dạng hiếm gặp này có thể do việc lây nhiễm protein bất thường hoặc di truyền.
  • Bệnh Parkinson: Người mắc bệnh Parkinson cuối cùng có thể phát triển thành sa sút trí tuệ, ảnh hưởng đến khả năng tư duy của họ.

- Chứng sa sút trí tuệ không do thoái hóa hệ thần kinh

 

sa sút trí tuệ không do thoái hoá

 

Các nguyên nhân gây ra chứng suy giảm trí tuệ cùng với các biểu hiện tương ứng bao gồm:

  • Nhiễm trùng và rối loạn miễn dịch: Có thể xảy ra triệu chứng tương tự suy giảm trí tuệ do sốt hoặc các phản ứng khác của cơ thể chống lại nhiễm trùng. Ngoài ra, các vấn đề như bệnh đa xơ cứng và các tình trạng bệnh khác do hệ thống miễn dịch tấn công tế bào thần kinh cũng có thể dẫn đến chứng suy giảm trí tuệ.
  • Rối loạn trao đổi chất và nội tiết: Những người gặp vấn đề về tuyến giáp, hạ đường huyết, cân bằng natri và canxi, hoặc khó khăn trong việc hấp thụ vitamin B12 có thể phát triển các triệu chứng tương tự suy giảm trí tuệ hoặc thay đổi tính cách khác.
  • Thiếu hụt dinh dưỡng: Tình trạng mất nước, thiếu vitamin B1, B6, B12, E và đồng trong khẩu phần ăn có thể dẫn đến triệu chứng tương tự suy giảm trí tuệ.
  • Tác dụng phụ của thuốc: Tác dụng phụ, phản ứng hoặc tương tác của một số loại thuốc có thể gây ra triệu chứng giống suy giảm trí tuệ.
  • Sự tụ máu dưới màng cứng: Sự chảy máu giữa bề mặt não và lớp màng che phủ thường xảy ra sau vết thương đầu, đặc biệt ở người cao tuổi, có thể dẫn đến triệu chứng tương tự suy giảm trí tuệ.
  • Nhiễm độc: Tiếp xúc với kim loại nặng như chì, thuốc trừ sâu, tiêu thụ rượu nặng hoặc sử dụng chất kích thích có thể gây ra các triệu chứng suy giảm trí tuệ.
  • U não: U xơ não có thể gây tổn thương cho các đường dẫn thần kinh, dẫn đến triệu chứng suy giảm trí tuệ.
  • Thiếu oxy: Khi các tế bào và cơ quan không nhận đủ lượng oxy cần thiết, như trong trường hợp ngưng thở khi ngủ đối với người bị rối loạn ngưng thở khi ngủ, hen suyễn, đau tim hoặc ngộ độc khí carbon monoxide, có thể gây ra triệu chứng suy giảm trí tuệ.
  • Não bình thường bị nước bất thường: Sự mở rộng của tâm thất não có thể dẫn đến vấn đề về việc di chuyển, tiểu tiện và suy giảm trí tuệ.

Bệnh sa sút trí tuệ là một thách thức sức khỏe quan trọng đối với người cao tuổi và cả xã hội. Nguyên nhân gây bệnh là một sự kết hợp phức tạp của các yếu tố, từ tắc nghẽn mạch máu đến sự tích tụ protein và tác động của viêm nhiễm. Hiểu rõ về những nguyên nhân này có thể định hình hướng đi trong việc nghiên cứu, phòng ngừa và điều trị bệnh sa sút trí tuệ.

Dấu hiệu của bệnh sa sút trí tuệ

Bệnh sa sút trí tuệ là một vấn đề quan trọng trong xã hội ngày nay, đặc biệt khi dân số già đang gia tăng. Dementia không chỉ tác động đến người bệnh mà còn ảnh hưởng mạnh mẽ đến gia đình và cộng đồng xung quanh.

 

dấu hiệu của bệnh sa sút trí tuệ

Dấu hiệu của bệnh sa sút trí tuệ

 

Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến của bệnh sa sút trí tuệ:

- Mất trí nhớ: Mất khả năng nhớ thông tin cơ bản là một trong những dấu hiệu đáng chú ý nhất của dementia. Người bệnh có thể quên mất các sự kiện gần đây, người thân, hoặc thông tin quan trọng.

- Khả năng tư duy suy nghĩ giảm sút: Người bệnh thường gặp khó khăn trong việc tư duy logic, xử lý thông tin và giải quyết vấn đề. Họ có thể mất khả năng lập kế hoạch và thực hiện các hoạt động hàng ngày.

- Khó khăn trong việc giao tiếp: Dementia có thể gây ra khó khăn trong việc giao tiếp. Người bệnh có thể lặp đi lặp lại câu chuyện, mất khả năng tìm từ ngữ thích hợp, hoặc không thể hiểu các câu hỏi đơn giản.

- Thay đổi tâm trạng và tính cách: Người bệnh có thể trải qua thay đổi về tâm trạng, từ biểu hiện cảm xúc thoải mái đến cảm giác bất an, lo âu và tức giận. Tính cách cũng có thể thay đổi đáng kể.

- Khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày suy giảm: Dementia dẫn đến mất khả năng tự chăm sóc bản thân, thực hiện các hoạt động như ăn uống, tắm rửa, thay quần áo, hay đánh răng.

- Khả năng nhận biết và nhận thức xung quanh suy giảm: Người bệnh có thể mất khả năng nhận ra người thân, bạn bè và môi trường xung quanh. Họ cũng có thể dễ dàng lạc hướng khi ra khỏi nhà.

- Rối loạn giấc ngủ: Dementia thường ảnh hưởng đến giấc ngủ của người bệnh, gây ra rối loạn giấc ngủ, thức giấc vào ban đêm hoặc ngày, và dẫn đến sự mệt mỏi.

- Mất khả năng thực hiện các hoạt động quen thuộc: Người bệnh có thể không nhớ cách thực hiện các hoạt động hàng ngày như sử dụng điện thoại, điều khiển máy giặt, hoặc điều hướng trong nhà.

Tổng hợp lại, dementia là một tình trạng y tế nghiêm trọng ảnh hưởng đến tất cả khía cạnh của cuộc sống của người bệnh. Sự hiểu biết và hỗ trợ từ gia đình, bạn bè cùng với sự can thiệp chuyên nghiệp là quan trọng để giúp người bệnh ứng phó và duy trì chất lượng cuộc sống tốt nhất có thể.

Các biện pháp chẩn đoán bệnh sa sút trí tuệ

 

chẩn đoán sa sút trí tuệ

 

Để chẩn đoán bệnh này, các biện pháp chẩn đoán đa dạng và phức tạp được sử dụng để phát hiện triệu chứng và đánh giá mức độ sa sút trí tuệ. Dưới đây là một số phương pháp chẩn đoán phổ biến cho bệnh sa sút trí tuệ:

- Khám lâm sàng và lịch sử bệnh án: Bắt đầu bằng việc thực hiện một cuộc khám lâm sàng kỹ càng để theo dõi các triệu chứng, thay đổi trong hành vi, tâm lý và tình trạng tổng thể của người bệnh. Thu thập lịch sử bệnh án cũng giúp xác định các yếu tố rủi ro và nguyên nhân gây bệnh.

- Đánh giá trí tuệ: Sử dụng các công cụ đo lường trí tuệ như bài kiểm tra Minimental State Examination (MMSE) hoặc Montreal Cognitive Assessment (MoCA) để đánh giá khả năng tư duy, nhận thức và trí nhớ của người bệnh.

- Xét nghiệm máu và Chụp não: Các xét nghiệm máu có thể giúp loại trừ các nguyên nhân khác có thể gây ra triệu chứng tương tự. Các xét nghiệm hình ảnh như cộng hưởng từ hạt nhân (MRI) hoặc tomography tích hợp dương (PET scan) có thể được sử dụng để phát hiện sự tổn thương và biến đổi trong cấu trúc não.

- Phân loại sa sút trí tuệ: Các chuyên gia sẽ thực hiện việc phân loại mức độ sa sút trí tuệ dựa trên các hệ thống phân loại như hệ thống phân loại sa sút trí tuệ theo giai đoạn (staging system) của tình trạng bệnh, như hệ thống phân loại của Alzheimer.

- Phỏng vấn gia đình và người thân: Thông tin từ gia đình và người thân có vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin về triệu chứng và thay đổi trong hành vi của người bệnh.

- Khảo sát tình trạng tâm lý: Đánh giá tình trạng tâm lý của người bệnh như lo âu và trầm cảm, vì các tình trạng này có thể ảnh hưởng đến triệu chứng sa sút trí tuệ.

- Chẩn đoán phân biệt: Đôi khi, triệu chứng của sa sút trí tuệ có thể tương tự với các vấn đề khác như trầm cảm, rối loạn tâm thần, hay các tác nhân gây ra mất trí như thuốc hoặc bệnh lý khác. Do đó, việc loại trừ các khả năng này là cần thiết.

Chẩn đoán bệnh sa sút trí tuệ yêu cầu sự kết hợp giữa khám lâm sàng, xét nghiệm hình ảnh, đánh giá tinh thần và tư duy, cùng với việc thu thập thông tin từ người bệnh và gia đình. Chẩn đoán sớm và chính xác giúp gia đình và người bệnh có thể tìm hiểu và áp dụng phương pháp quản lý tốt hơn cho tình trạng bệnh.

Các phương pháp điều trị bệnh sa sút trí tuệ

 

điều trị bệnh sa sút trí tuệ

 

Mặc dù không có phương pháp điều trị hoàn toàn chữa trị được bệnh này, nhưng có một số biện pháp và chiến lược quản lý có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh và hỗ trợ gia đình chăm sóc. Dưới đây là một số phương pháp điều trị và quản lý bệnh sa sút trí tuệ:

- Thuốc điều trị: Có một số loại thuốc được sử dụng để giảm triệu chứng của bệnh sa sút trí tuệ, đặc biệt là trong trường hợp bệnh Alzheimer. Các loại thuốc như cholinesterase inhibitors và memantine có thể giúp cải thiện tình trạng tư duy và hành vi của người bệnh, tuy nhiên, hiệu quả có thể khác nhau tùy thuộc vào từng người.

- Quản lý hành vi và môi trường: Cung cấp một môi trường an toàn và thân thiện là quan trọng để giảm nguy cơ tai nạn và cải thiện sự tham gia của người bệnh trong hoạt động hàng ngày. Thiết lập lịch trình ổn định và cung cấp hỗ trợ trong việc thực hiện các hoạt động cơ bản cũng giúp duy trì tính độc lập.

- Chăm sóc y tế và tinh thần: Đảm bảo người bệnh nhận được chăm sóc y tế thường xuyên để theo dõi và quản lý các tình trạng sức khỏe kèm theo. Tình trạng tâm lý như trầm cảm và lo âu cũng cần được chú ý và điều trị phù hợp.

- Hỗ trợ gia đình: Bệnh sa sút trí tuệ không chỉ ảnh hưởng đến người bệnh mà còn ảnh hưởng đến gia đình chăm sóc. Gia đình cần nhận được hỗ trợ tinh thần, kiến thức và kỹ năng để đối phó với tình trạng bệnh và đảm bảo môi trường tốt nhất cho người bệnh.

- Chăm sóc toàn diện: Kế hoạch chăm sóc toàn diện cần bao gồm việc tập trung vào sự hỗ trợ tinh thần, vận động thể chất, dinh dưỡng cân đối và tạo cơ hội cho người bệnh tham gia vào các hoạt động xã hội và tinh thần.

- Hỗ trợ tâm lý và xã hội: Tạo cơ hội cho người bệnh tham gia vào các hoạt động tâm lý và xã hội có thể giúp duy trì tinh thần lạc quan, ngăn ngừa cô đơn và cải thiện tình trạng tâm lý.

- Dinh dưỡng và hoạt động thể chất: Chế độ ăn uống cân đối và việc thực hiện hoạt động thể chất như tập yoga, đi bộ, và tập luyện nhẹ có thể giúp cải thiện tình trạng tâm lý và tăng cường sức kháng của cơ thể.

Tuy không có biện pháp điều trị duy nhất cho bệnh sa sút trí tuệ, sự kết hợp giữa các phương pháp trên có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh và hỗ trợ gia đình trong việc chăm sóc và quản lý tình trạng bệnh. Điều quan trọng là tùy theo tình trạng cụ thể của từng người, các biện pháp điều trị và quản lý sẽ được điều chỉnh để đảm bảo hiệu quả tốt nhất.

Các phương pháp phòng ngừa bệnh sa sút trí tuệ

 

các biện pháp phòng ngừa sa sút trí tuệ

 

Bệnh sa sút trí tuệ, không thể khỏi hoàn toàn, làm cho việc phòng ngừa trở nên cực kỳ quan trọng để bảo vệ sức khỏe tinh thần của người dân khỏi căn bệnh nguy hiểm này. Theo chia sẻ của Bác sĩ Trung, để đề phòng sa sút trí tuệ, mọi người nên tập trung vào những yếu tố sau:

- Rèn luyện trí não: Để duy trì trí não khỏe mạnh, hãy thực hiện những hoạt động tư duy tinh thần như đọc sách, giải đố, tham gia trò chơi từ vựng. Điều này có thể làm chậm quá trình bệnh và giảm thiểu tác động của nó.

- Kết hợp hoạt động thể chất và xã hội: Bản thân việc tập thể dục đều đặn và tham gia các hoạt động xã hội có thể trì hoãn sự xuất hiện của sa sút trí tuệ và làm giảm triệu chứng bệnh. Mục tiêu là tập luyện ít nhất 150 phút mỗi tuần và tránh việc ngồi lâu.

- Loại bỏ thói quen độc hại: Hút thuốc, tiêu thụ cồn, chất kích thích có thể tăng nguy cơ mất trí nhớ và các vấn đề về tim mạch. Việc cắt đứt hoàn toàn các thói quen này sẽ giúp giảm khả năng mắc bệnh sa sút trí tuệ và cải thiện sức khỏe tổng thể.

- Bổ sung vitamin và khoáng chất: Việc duy trì mức vitamin D cân đối có thể giúp giảm nguy cơ mắc Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác. Bạn có thể bổ sung vitamin D theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc tăng cường cung cấp vitamin qua thực phẩm như trứng, sữa, hải sản. Ngoài ra, vitamin B và C cũng có tác dụng quan trọng trong việc ngăn ngừa bệnh.

- Kiểm soát yếu tố nguy cơ tim mạch: Vấn đề huyết áp cao, tiểu đường không kiểm soát tốt có thể góp phần vào nguy cơ sa sút trí tuệ. Do đó, quản lý huyết áp, cholesterol và tiểu đường sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.

- Tuân thủ chế độ ăn uống hợp lý: Chế độ ăn chứa nhiều trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và axit béo omega-3 có thể tăng cường sức khỏe và giảm nguy cơ mắc sa sút trí tuệ.

- Chất lượng giấc ngủ: Ngủ đủ 8 tiếng mỗi đêm không chỉ tạo ra tâm trạng sảng khoái mà còn giúp duy trì sức khỏe trí não. Ngược lại, thiếu ngủ có thể gây suy yếu cho tâm thần và tạo điều kiện cho sự phát triển của bệnh sa sút trí tuệ.

Tuy không có cách nào đảm bảo ngăn chặn hoàn toàn bệnh sa sút trí tuệ, việc áp dụng những thay đổi tích cực trong lối sống có thể giúp giảm nguy cơ phát triển bệnh và duy trì sức khỏe tốt cho não bộ trong suốt cuộc sống. Điều quan trọng là kết hợp nhiều yếu tố phòng ngừa để tạo nên một lối sống lành mạnh và thúc đẩy sức khỏe tâm thần và tinh thần.

Bệnh Sa sút Trí tuệ gây ra nhiều thách thức cho bệnh nhân và gia đình, nhưng thông qua các biện pháp điều trị và quản lý triệu chứng, người bệnh có thể sống một cuộc sống chất lượng và thoải mái hơn. Để tăng cơ hội phát hiện và can thiệp sớm, việc duy trì sự theo dõi sức khỏe và tư duy là quan trọng.

Chú ý: Bài viết dưới đây chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho việc tư vấn, chẩn đoán hoặc điều trị y khoa chuyên nghiệp.

 

>> Xem thêm: Xử lý vết bỏng phồng nước: Cách chăm sóc và điều trị hiệu quả

 

0like
0 Bình luận
138 Đã xem
Share

Tham gia thảo luận

chat
Bạn hãy Đăng nhập để thảo luận

icon mặt cười

Bài viết được quan tâm

Xem thêm >>